AŞPA-nın yay sessiyasının ən maraqlı mövzularından biri də Onlayn kommunikasiyaya nəzarət: media plüralizmi, informasiya azadlığı və insan ləyaqətinə təhlükə” adlı məruzə idi.
Mən də müzakirələr zamanı çıxış etdim. Çıxışımın tərcüməsi aşağıdadır:
Xəbərləri bəyənmə, paylaşma və onlara yazılmış şərhlər əksəriyyətin əvvəlcədən formalaşmış rəylərinə və ya strateji olaraq planlaşdırılmış dezinformasiyanın güclü təsirinə məruz qaldığı halda sosial mediada nə dərəcədə azadıq?
Emmanuel Kantın fəlsəfəsinə analogiya etsək, sosial mediada azadlıq ilk növbədə özümüzün seçmədiyi istəkləri təmin etməyi ehtiva etdiyi üçün əsl azadlıq deyil.
Sosial mediada nəyisə bəyəndiyimiz və ya bəyənmədiyimiz zaman əslində sərbəst hərəkət etmirik. Başqalarının gözləntilərinin qulu kimi çıxış edirik. Bu sahədə uşaqlarla bağlı vəziyyət daha pisdir, belə ki, onlar zorakılığa məruz qalırlar, baxış üçün çılğın şeylər edir, TikTok-da bəzi tendensiyaları təkrarlayırlar.
Sosial cəhətdən şərtlənmiş davranış azad deyil. Şüurlu, rasional seçim etmək üçün real imkan olmadığı demokratiyada, sosial media seçimlərinin həqiqətən də azad olması özü sual altındadır
Bir neçə özəl korporasiyanın əlində bu cür məlumatların cəmlənməsi onlara böyük iqtisadi və texnoloji güc, eləcə də insanların şəxsi və sosial həyatının demək olar ki, hər bir aspektinə təsir etmək imkanı verir.
Bu, böyük şirkətlərin informasiya mənbələrinin müxtəlifliyini və onlayn fikir və rəy plüralizmini təmin etmək qabiliyyəti və istəyi ilə bağlı çox mühüm sual yaradır.
Bu kontekstdə ənənəvi mediada uşaqları, ictimai əxlaqı və ya digər sosial dəyərləri qorumağa yönəlmiş reklamlara tətbiq olunan məhdudiyyətlərdən çox asanlıqla yayına bilən onlayn reklamın yeni formalarının şəffaflığının olmaması özü risk amilidir. Hətta bu sahənin ənənəvi mühafizəkarları - jurnalistlər də ən çox bəyənmə alacaq xəbərləri tirajlayırlar.
Məzmunun yumşaldılması üçün süni intellektin və avtomatlaşdırılmış filtrlərin istifadəsi etibarlı və səmərəli deyil. Bu kontekstdən qərar qəbuledicilərinin rolu və iştirakı zərurətini, eləcə də məzmunun yumşaldılması siyasətlərinin tərtib edilməsi və qiymələndirilməsində istifadəçi iştirakını qəbul etmək lazımdır.